Schizofrenia paranoidalna: sposoby zdrowienia

schizofrenia. Ponadto doświadczył epizodów depresji i epizodów podniecenia maniakalnego. Przedstawia obrazowy opis nie tylko psychozy schizofrenicznej, ale także depresji i manii. W pewnym momencie donosi, że „chemia mojego mózgu wydawała się tak stabilna jak szklany dzbanek z wodą, który miał spaść z krawędzi stołu”. Być może jednak kluczowym przesłaniem książki jest to, że osoba cierpiąca na chorobę schizofreniczną nie jest definiowana przez tę chorobę, ale raczej przez zakres zainteresowań, nadziei i cech osobowości, które go kształtują. Dr Travis uzyskał doktorat z fizyki; wiosłował do swojej uczelni i przebiegł maraton; wyruszył w jeżącą włosy na głowie podróż po Afryce; organizował wycieczki statkiem po Tamizie, aby zebrać pieniądze na cele charytatywne; założył firmę nagraniową, która wydała dwie płyty, i był zdruzgotany rozpadem jego związku z dziewczyną, którą bardzo kochał. Rzeczywiście oświadczenie jego dziewczyny, Amandy, że nie chce go poślubić, było jednym z czynników przyspieszających jego popadnięcie w chorobę. Opisuje schizofrenię jako „chorobę częściowo związaną z doświadczeniem”. Później proponuje: „Moim głównym problemem było złamanie serca, które nie zostało zdiagnozowane przez NHS”. Wiele rozdziałów opisuje jego chaotyczne podróże wzdłuż i wszerz Wielkiej Brytanii, Irlandii i części Europy. Czasami jego wyraźnym celem była ucieczka z leczenia psychiatrycznego, ale to nie  powstrzymaj go od duchowego celu odnalezienia psa księcia Karola w tej odysei samopoznania i uzdrowienia.

Krytycznie odnosi się do leczenia, jakie otrzymał w placówkach psychiatrycznych (1). Z pewnym uzasadnieniem przypisuje dwa epizody maniakalnego podniecenia leczeniu lekami przeciwdepresyjnymi. Jest zgryźliwy o skutkach leków, zwłaszcza depresji wywołanej tymi lekami (2). W rzeczywistości związek między psychozą, depresją i leczeniem przeciwpsychotycznym jest bardzo złożony. Depresja jest integralną częścią schizofrenii. Może wystąpić w każdej fazie choroby i jest szczególnie widoczne w fazie ustępowania epizodu psychotycznego. W pewnych okolicznościach leki przeciwpsychotyczne mogą pomóc złagodzić depresję, ale mogą również przyczynić się do depresji. Stłumienie ospałości wywołanej blokowaniem naturalnych energetyzujących efektów substancji chemicznej mózgu, dopaminy, sprawia, że człowiek czuje się jak zombie. Co bardziej paradoksalnie, blokada dopaminy przez leki przeciwpsychotyczne może również wywoływać wyjątkowo niepokojący niepokój. Złożoność związku między psychozą, depresją i leczeniem przeciwpsychotycznym może prowadzić do pozornego konfliktu między subiektywnymi dowodami opartymi na doświadczeniu indywidualnego pacjenta a rzekomo obiektywnymi dowodami naukowymi pochodzącymi z uważnej obserwacji wielu pacjentów. Relacja dr Travisa uświadamia nam, jak ważne jest uważne słuchanie własnych raportów o skutkach leków oraz dostosowywanie leków w celu zminimalizowania niepokojących skutków ubocznych. Jednak w przewidywaniu przyszłych konsekwencji leczenia równie ważne jest uwzględnienie danych pochodzących z uważnej obserwacji dużej liczby pacjentów. Istnieją bardzo mocne dowody na to, że ciągłe stosowanie leków przeciwpsychotycznych zmniejsza ryzyko nawrotu choroby w kilkuletniej skali czasu. Chociaż leki przeciwdepresyjne prawdopodobnie wywołały ostre pobudzenie maniakalne, które doprowadziło do jego pierwszych dwóch hospitalizacji psychiatrycznych, równie prawdopodobne jest, że odstawienie leków przeciwpsychotycznych predysponowało go do trzeciego nawrotu choroby latem 1997 roku.

Ale ta spekulacja prowadzi nas do kluczowej kwestii poruszonej przez dr Travisa. Donosi, że żaden z jego lekarzy nie sugerował możliwości bezpiecznego odstawienia leków przeciwpsychotycznych. Perspektywa bezterminowego leczenia lekami o tak niepokojących skutkach ubocznych była dla niego nie do zniesienia. Niestety w tej kwestii w dowodach naukowych jest ziejąca dziura. Chociaż wiele dowodów wskazuje na to, że leki przeciwpsychotyczne zmniejszają ryzyko nawrotu psychozy w kilkuletniej skali czasu, brakuje dobrych dowodów dotyczących długoterminowego leczenia. Praktycznie wszystkie dostępne dowody wskazują, że w skali dziesięcioleci od jednej trzeciej do połowy osób cierpiących na ciężką schizofrenię dochodzi do siebie do punktu, w którym nie wymagają już leków przeciwpsychotycznych (3). Umysł i jego mózg mają niesamowitą zdolność przystosowywania się do zmieniających się okoliczności. Można argumentować, że głównym celem psychiatrii jest promowanie okoliczności, które zmaksymalizują prawdopodobieństwo, że umysł i mózg dostosują się raczej konstruktywnie niż destrukcyjnie. W pojedynczych przypadkach przewidywanie przebiegu procesów adaptacyjnych na przestrzeni dziesięcioleci nastręcza trudności. Jednak dr Travis wykazuje kilka cech, które dobrze wróżą. Chociaż intensywność jego reakcji emocjonalnych jest źródłem udręki na krótką metę, dobrze wróży również na lepsze wyniki w dłuższej perspektywie. Ponadto inteligentny sposób, w jaki zmaga się z chorobą, zwiększa prawdopodobieństwo wyzdrowienia. W pewnym momencie próbuje odzyskać poczucie osobistej autonomii obcym siłom, które wydają się kontrolować go za pomocą techniki wykorzystującej generator liczb losowych. Jest na tyle inteligentny, by zdać sobie sprawę, że zapewnia to jedynie iluzję autonomii, ale ta iluzja jest być może kluczowym wymogiem. W końcu czym jest wolna wola? Bardziej pragmatycznie, jego walka ze służbami psychiatrycznymi jest wyrazem jego nieustannej determinacji, by przywrócić sobie autonomię. Być może największą tragedią w świadczeniu usług psychiatrycznych pacjentom z chorobami psychotycznymi jest nieustalenie, że współpraca może oferować najlepszą perspektywę odzyskania autonomii. W obliczu zawirowań psychoz nie ma łatwej recepty na współpracę, ale ta książka wymownie wskazuje, że pierwszym krokiem jest zaangażowanie w dialog.

Profesor Peter Liddle, sierpień 2007

(1) W wyniku spostrzeżeń produkowanych przez leki jestem bardziej obiektywny w mojej krytyce niż w projekcie, który przeczytał profesor Liddle.

(2) Jednak zobacz postface „Happy Ending” napisany po tym, jak profesor Liddle napisał swoją przedmowę.

(3) Uzupełnienia prof. Thomasa Barnesa  powyższa statystyka „1/3 do 1/2” mówiąca, że pacjenci nie są „możliwi do zidentyfikowania prospektywnie”, innymi słowy, nie wszyscy pacjenci, którzy zostali objęci systemem, zostali objęci. On  zamiast tego cytuje Jobe i Harrow (2005): „od 21% do 57% wykazuje dobre wyniki”. Obie statystyki dają nadzieję nowicjuszom w diagnostyce schizofrenii paranoidalnej. Zobacz także rozdział Prognozy.